Κάθε φωτογραφία αυτής της εποχής είναι μια ιστορία!  Δείχνουν τις συνθήκες εκπαίδευσης στα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης των προσφύγων στας Σάππας! Τότε που οι δάσκαλοι και οι μαθητές έκαναν τα μαθήματά τους σε αποθήκες και παλιά κτίσματα. Μεγάλη η αξία της φωτογραφίας με την πινακίδα να γράφει "ΜΙΚΤΟΝ ΔΗΜΟΤΙΚΟΝ ΣΧΟΛΕΙΟΝ ΣΑΠΠΩΝ - 1921" (επιγραφοποιός: Γεώργιος Γιαννόπουλος, πρόσφυγας από την Κων/πολη. Δάσκαλος Αρχιμανδρίτης Ιωανίκιος Μακαριώτης, πρόσφυγας από την Κων/πολη. Δασκάλα Βενετία Γουναροπούλου, πρόσφυγας από τη Βάρνα Ανατ. Ρωμυλίας)... 

----------------------------------------------------------------------------------------

Με αφορμή την εκδήλωση για τα 70 χρόνια.

Το 1996 τιμήσαμε την 90χρονη και πλέον κ. Αλκμήνη Ψαθά-Γουναροπούλου. 

 Η ιστορία για το Δημοτικό Σχολείο Σαπών, με τα στοιχεία που μπορέσαμε να αντλήσουμε, αρχίζει μετά την απελευθέρωση της Θράκης. [1920]. Τις πληροφορίες για εκείνη την εποχή πήραμε από τη δασκάλα Αλκμήνη Γουναροπούλου-Ψαθά . Η μητέρα της (Βενετία) ήταν η πρώτη δασκάλα. Ήρθαν από τη Βάρνα της Ανατ. Ρωμυλίας, το 1921 στις Σάπες, για να εργαστεί ως δασκάλα. Οι αναμνήσεις της ήταν η ιστορία ολοζώντανη μπροστά μας και μας συγκλόνισαν. Την καλέσαμε να έρθει από τη Θεσσαλονίκη το 1996, με την ευκαιρία των εκδηλώσεων για τα 70 χρόνια από την ίδρυση του σχολείου. {Στο σημείο αυτό θα πρέπει να δευκρινιστεί ότι το 1996, δεν ήταν 70 τα χρόνια λειτουργίας του αλλά 73 τουλάχιστον). Το 1926, λειτούργησε το νέο σχολικό κτίριο. Όμως το δημοτικό σχολείο Σαπών, ξεκίνησε το 1921 σε τρεις διαφορετικούς χώρους, που στην πραγματικότητα ήταν αποθήκες. Ένα τμήμα του φιλοξενήθηκε από το 1921 μέχρι το 1926, στο σημερινό μειονοτικό σχολείο! Υπάρχουν φωτογραφίες της εποχής εκείνης...

Η ιστορία, όπως μας τη διηγήθηκε η κ. Αλκμήνη Γουναροπούλου-Ψαθά.

 Πριν χτιστεί το σημερινό παλιό διδακτήριο, το 1926, λειτούργησε για πρώτη φορά το "Μικτόν Δημοτικόν Σχολείον Σαππών" σε τέσσερα διαφορετικά κτίσματα, τα οποία ήταν αποθήκες ή παλιά σπίτια. Υπάρχει μια φωτογραφία, που τη θεωρούμε ιστορική για το σχολείο μας, και δείχνει ένα από τα κτίσματα αυτά, τους μαθητές και τον Αρχιμανδρίτη Ιωανίκειο. Η πινακίδα του σχολείου αναφέρει το 1921, σαν έτος ίδρυσης του πρώτου ελληνικού σχολείου, μετά από πολλούς αιώνες; Την εποχή εκείνη μαθητές ήταν ο κ. Λιπορδέζης Γιώργος και ο κ. Κώστας Ζαμπογιάννης, που δε ζούνε σήμερα. Μας μιλησαν για τη φτώχια του κόσμου. Ο κ. Γιώργος Λιπορδέζης, θυμάται, ότι πολλά παιδιά πήγαιναν σχολείο χωρίς παπούτσια και ήταν νηστικά. Οι δάσκαλοι πολλές φορές φέρονταν αυστηρά στα παιδιά, γεγονός που είχε και την αποδοχή των γονέων. Όμως παρατηρήσαμε με πόσο ειλικρινή θαυμασμό και σεβασμό μιλούσε για τους δασκάλους του. Τα πρώτα χρόνια μαζί με τους Έλληνες μαθητές, στο σχολείο πήγαιναν και τα Βουλγαρόπαιδα! Το 1928 έφυγαν όλες οι βουλγαρικές οικογένειες.

  Από τους πρώτους δασκάλους της εποχής εκείνης, αναφέρονται τα ονόματα του Λεόντιου Κεφαλά, με σπουδές στη Μεγάλη του Γένους Σχολή, του Τσουμίδη, του Τσέλου, της Πολυξένης (δε θυμάται κανείς το επώνυμο). Το 1926 χτίζεται το πρώτο σχολικό κτίριο, από τον εργολάβο Σταυρίδη Αλέξανδρο! Το νέο σχολικό κτίριο για 15 χρόνια λειτουργεί από το 1926 μέχρι το 1941. Την περίοδο εκείνη, πέρα από σχολείο, χρησιμοποιήθηκε και για άλλες δραστηριότητες, όπως ομιλίες, διαλέξεις, θεατρικές παραστάσεις κλπ.

Βουλγαρική Κατοχή (1941-1944)

   Τον Απρίλιο του 1941 εγκαταστάθηκαν στο τόπο μας Βούλγαροι, οι οποίοι χρησιμοποίησαν το κτίριο ως Βουλγαρικό σχολείο, χωρίς να επιτρέψουν τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας. Από τις πρώτες ενέργειές τους ήταν μια νύχτα να γκρεμίσουν το Ηρώο και να μεταφέρουν τα χαλάσματα σε άγνωστο μέρος!  Πληροφορίες μου λένε ότι την περίοδο εκείνη, φοίτησαν και ελληνόπουλα με τη συγκατάθεση των γονιών τους και ήταν κυρίως παιδιά μικρών τάξεων. Ήταν μια περίοδος εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη για τους ντόπιους. Οι βούλγαροι τους εκτόπισαν από τα σπίτια και τα μαγαζιά τους και τους άφησαν να ζουν κάτω από τη βαριά σκιά του φόβου, της τρομοκρατίας και των βασανισμών.

Τέλος της Βουλγαρικής Κατοχής.

Στο τέλος του καλοκαιριού του 1944, μετά την ήττα των Γερμανών, με τους οποίους ήταν  σύμμαχοι, έφυγαν αρπάζοντας ό,τι ήταν δυνατό να αρπάξουν και να τα μεταφέρουν στη Βουλγαρία!  

  Μετά τη λήξη του πολέμου, άνοιξε και πάλι το ελληνικό σχολείο. Στο μεταξύ όμως ξεκίνησε ένας άλλος πόλεμος, που ήταν ακόμη πιο σκληρός. Ήταν ο Εμφύλιος πόλεμος που κράτησε μέχρι τον Αύγουστο του 1949. Το περίεργο είναι ότι, ενώ κατά τη διάρκεια της ημέρας, τίποτα δεν θύμιζε πόλεμο και οι άνθρωποι πήγαιναν στις δουλειές τους, κάτω από την προστασία του λιγοστού Εθνικού Στρατού, τις νύχτες επικρατούσε ο φόβος και η αγωνία! 

Τότε, το 1947, οι κάτοικοι των Κασσιτερών μεταφέρθηκαν με εντολή των αρχών, στις Σάπες σε πρόχειρους καταυλισμούς, μέχρι να χτίσουν νέες τους κατοικίες. Οι παλιοί λένε ότι οι κάτοικοι των γύρω οικισμών μετακόμισαν στις Σάπες και οι περισσότεροι συγκατοικούσαν με τον ντόπιο πληθυσμό.

  Το 1947 λοιπόν λειτουργεί το Δημοτικό Σχολείο με διπλάσιο σχεδόν αριθμό! Προστέθηκαν άλλες δυο αίθουσες για να βελτιωθούν οι συνθήκες φοίτησης των μαθητών!

Και φτάνουμε στα 1991.

Τότε, παρουσιάστηκε ο πρώτος μαθητής από τη Σοβιετική Ένωση. Ήταν ο Γιάννης. Ένα παιδί που όλοι το περιβάλαμε με αγάπη και συμπάθεια. Το 1992, ήρθε και η Τάνια και σε λίγες ημέρες η Αλεξάνδρα και ο Κώστας. Τους επόμενους μήνες, οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες. Το Σεπτέμβριο του 1993 παρουσιάστηκαν για φοίτηση 80 μαθητές, που ήρθαν από τη Φαρκαδώνα, μετά από προσωρινή διαμονή εκεί. Κανένα από τα παιδιά δε γνώριζε ούτε μια λέξη ελληνική, εμείς δεν ξέραμε τα ρωσικά. Τον πρώτο καιρό μιλούσαμε με τα μάτια.

Και να για μια ακόμη φορά δημιουργήθηκε έντονο πρόβλημα! Αίθουσες δεν υπήρχαν για τη στέγασή τους.

 Στις Σάπες, το Ίδρυμα Παλιννοστούντων έστησε τον Οικισμό Υποδοχής τους, περίπου 100 λυόμενα σπιτάκια για την προσωρινή διαμονή τους. [δυστυχώς ακόμη και σήμερα χρησιμοποιούνται σε άθλια κατάσταση]. Μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα στην αυλή του σχολείου μας στήθηκαν 6 λαμαρινένια τολ, που τα έφεραν μετά το σεισμό της Καλαμάτας. Τρία χρόνια γινόταν μαθήματα μέσα σε πρόχειρες αίθουσες στημένες στον αέρα, με -3 βαθμούς το χειμώνα και πάνω από 35 το Μάιο και Ιούνιο. Ευτυχώς, δεν άργησαν να στηθούν 10 προκάτ αίθουσες με κεντρική θέρμανση. Αν και δεν ήταν αυτό που θα ήθελε κάθε σχολείο, ωστόσο έλυσε το πρόβλημα της στέγασης. Όμως δεν ήταν λίγα τα λειτουργικά προβλήματά από το διασκορπισμό αιθουσών πολλών μορφών. Τολ με ατομική θέρμανση από θερμάστρες πετρελαίου και τρεις κεντρικές θερμάνσεις για τα τρία ξεχωριστά συγκροτήματα! 

 Ποτέ δεν παραλείψαμε να θέτουμε με επιμονή, σε όλους τους αρμόδιους παράγοντες, το αίτημα για την ανέγερση ενός νέου σύγχρονου κτιρίου, ικανού να καλύψει τις τεράστιες ανάγκες που είχαν προκύψει, αφού ο αριθμός των παλιννοστούντων μαθητών αυξήθηκε τα επόμενα χρόνια σε 200 και μαζί με τους 90-100 ντόπιους μαθητές έφτασε τους 300! Η έλλειψη γνώσης της ελληνικής γλώσσας, στο σύνολο των μαθητών, απαιτούσε επιτακτικά τη λειτουργία μικρών τμημάτων σε κάθε τάξη. Δημιουργήθηκαν τα Τμήματα Υποδοχής για να βελτιώσουν κάπως την κατάσταση.

 Επιτέλους, το 1998...

μέσα σε ελάχιστους μήνες, στήθηκε ένα νέο προκατασκευασμένο σχολείο, βαρέως τύπου, όπως το χαρακτήριζαν! Σύγχρονο, όμορφο, με 12 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσα εκδηλώσεων, Φυσικής-Χημείας, αίθουσα Υπολογιστών, Βιβλιοθήκη, γραφεία κλπ. Αν και πάλι δεν χωρούσαν τα 20 τμήματα που λειτουργούν, ικανοποιούσε τις ανάγκες του σχολείου. Χρησιμοποιούμε βεβαίως και τις αίθουσες του παλιού κτιρίου, καθώς και τις προκατασκευασμένες αίθουσες του 1994 για τις ανάγκες των Τμημάτων Δημιουργικής Απασχόλησης. 

  Τα επόμενα χρόνια...

 το σχολείο βρίσκει, μέρα με τη μέρα, το δρόμο του. Οι δυσκολίες που υπήρχαν γίνονται λιγότερες. Τα παιδιά των παλιννοστούντων γεννιούνται πλέον στην Ελλάδα, φοιτούν σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία και μαθαίνουν τη γλώσσα καλύτερα.

 Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται το φαινόμενο συξημένης εγγραφής μουσουλμάνων μαθητών, που στο σύνολό τους φτάνει πάνω από τους 30 σε κάθε σχολικό έτος!  Δημιουργούνται αρκετά προβλήματα εξαιτίας της ανεπαρκούς γνώσης της ελληνικής γλώσσας. Οι δάσκαλοι με τη διεύθυνση του σχολείου επίμονα ζητούν τη λειτουργία τμημάτων ενισχυτικής διδασκαλίας. Ανάλογα με τις δυνατότητες σε προσωπικό, άλλοτε λειτουργεί ένα τμήμα, άλλοτε δύο και σπάνια τρία. Με τον τρόπο αυτό παρέχεται η δυνατότητα της ενισχυτικής διδασκαλίας σε μεγαλύτερο βαθμό στους μουσουλμάνους και λιγότερο στους μαθητές με κάποια μαθησιακά προβλήματα. Εδώ σημαντικός είναι ο ρόλος της λειτουργίας του Τμήματος Ένταξης.

  Τα Μουσικά Τμήματα...

 Το 2001, με την παρουσία του κ. Γεωργίου Παπανδρέου εγκαινιάζονται τα Μουσικά Τμήματα, που για κάθε σχολείο ήταν ένας θεσμός πρωτοποριακός!  Πάνω από δέκα καθηγητές μουσικής δίδασκαν μετά τη λήξη των μαθημάτων, τις μεσημβρινές ώρες, θεωρία Βυζαντινής και Ευρωπαϊκής Μουσικής. Μάθαιναν στα παιδιά παραδοσιακά όργανα, όπως το κλαρίνο, τη φλογέρα, ούτι, γκάιντα, κιθάρα και πολλά άλλα όργανα. Εξαίρετη ήταν η οργάνωση της χορωδίας, όπου τα παιδιά μετά από λίγους μήνες εντυπωσίαζαν τους ακροατές στις δεκάδες εκδηλώσεις που έλαβαν μέρος.

  Τα επόμενα χρόνια, από το 2010 και μετά, σταθεροποείται ο μαθητικός πληθυσμός με τη λειτουργία δύο τμημάτων ανά τάξη και με Τμήματα Ενισχυτικής Διαδασκαλίας και Ένταξης! 

   Πορεία προς το άγνωστο...

  Όμως σταδιακά, αλλά σταθερά, παρατηρείται μια τάση φυγής πολλών οικογενειών από τις Σάπες με βασική αιτία την έλλειψη απσχόλησης!  Η ανεργία γίνεται από τα πλέον σοβαρά προβλήματα του τόπου και οι νέοι φεύγουν. Η δε οικονομική κρίση του 2010, αφήνει σημάδια μαρασμού. Κι αυτός ο μαρασμός δεν ήταν δυνατό να μην αγγίξει και το σχολείο. Ο μαθητικός πληθυσμός χρόνο με το χρόνο μειώνεται. Πλέον, κάθε χρόνος που περνά, προκαλεί μείωση ενός τμήματος στις μικρές μέχρι σήμερα τάξεις. Η συνέχεια θα πρέπει να δημιουργήσει ανησυχίες στους τοπικούς και κεντρικούς παράγοντες του τόπου!

Κείμενο: Γιώργος Κεραμυδάς: (Αναπροσαρμογή: 2021)...  

1934: Δημοτικό Σχολείο Σαπών. Μοναδική και πανέμορφη φωτογραφία. Οι μαθητές και μαθήτριες του σχολείου με τους τρεις τότε δασκάλους τους, τη Βενετία Γουναροπούλου, τον Τριανταφυλλίδη και τον Ηπειρώτη Τσιομίδη Νικόλαο. Ο τελευταίος δεν δίδαξε μεγάλο χρονικό διάστημα στις Σάπες. Για την καταγωγή του έμαθα ότι προέρχεται από το Βρυσοχώρι Ιωαννίνων. Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο του Παν. Κιρκινέζη, ο οποίος ήταν μαθητής τότε. Πίσω από τους μαθητές ξεχωρίζει η εκκλησία των Αγίων Κων/νου και Ελένης, που δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη! [Επιχρωματισμένη φωτογραφία]...

Το Δημοτικό σχολείο στα 1992. Την εποχή εκείνη η Νομαρχία Ροδόπης διέθεσε πέντε εκατομ. δρχ για έργα επισκευών!  Λίγο πριν την εγκατάσταση των παλιννοστούντων μαθητών!  Σήμερα, μετά από ριζική επισκευή των εγκαταστάσεων το κτίριο χρησιμοποιείται για τις ανάγκες της ΑΣΠΑΙΤΕ...